30 November 2024
Het overdragen van kennis en vaardigheden is iets waar ik veel plezier aan beleef. Vanuit mijn eigen bedrijf, BotBerg, faciliteer ik regelmatig trainingen voor bedrijven, scholen en externe opdrachtgevers zoals SPARK Campus. Vandaag ben ik bezig met de voorbereidingen van een nieuwe workshop, waarin deelnemers de basisvaardigheden van het solderen leren. Om er een leuke en aantrekkelijke activiteit van te maken, werkt iedere deelnemer aan een eigen project. Voor deze workshop is gekozen voor een metaaldetector, die een geluid- en lichtsignaal geeft zodra er een metalen object binnen bereik van de detector komt. Hiermee kun je bijvoorbeeld leidingen in de muur opsporen, verloren bestek in de vuilniszak terugvinden, of zelfs muntjes zoeken in een weiland of aan het strand.
Het bouwpakket is overzichtelijk. Het bestaat uit een printplaat waarin een detectiespoel is ingebouwd. Daarnaast bevat het 3 transistoren, 4 keramische condensatoren, 1 elektrolitische condensator (waarbij de ‘+’ en ‘-‘ absoluut niet mogen worden omgedraaid), 3 weerstanden, een schakelaar, een rode LED, een speaker, een gevoeligheidsregelaar en een extra schakelaar. Op de printplaat staat per onderdeel duidelijk aangegeven welk component erin moet, of er rekening moet worden gehouden met de polariteit (‘+’ en ‘-‘), welke van de drie transistoren waar geplaatst moet worden, en waar de 3-5 volt voeding aangesloten moet worden.
Vervolgens kan het solderen beginnen. We gebruiken een soldeerbout die geschikt is voor elektronica, met een vermogen tussen de 15W en 60W. Dit voorkomt dat de componenten te heet worden tijdens het soldeerproces. De soldeerbout is voorzien van een fijne soldeerpunt, zodat er nauwkeurig gewerkt kan worden. Als soldeertin hebben de deelnemers de keuze tussen loodvrije of loodhoudende soldeertin. Tijdens het solderen wordt snel duidelijk dat loodhoudende soldeertin makkelijk vloeit en mooie soldeerverbindingen mogelijk maakt. Maar door ook met loodvrije soldeertin te werken, kunnen de deelnemers na afloop van de workshop zelf bepalen waar hun voorkeur ligt.
Tijdens het solderen is het essentieel de punt van de soldeerbout schoon te houden. Na elke soldeerverbinding wordt de punt gereinigd met een natte spons of met speciaal koperwol. Door het verschil te ervaren tussen solderen met een schone punt en een geoxideerde punt, leren deelnemers hoe ze correcte soldeerverbindingen kunnen maken.
In totaal moeten er bijna 50 soldeerverbindingen gemaakt worden. De eerste verbindingen zijn altijd het lastigst. De opbouw van kleine naar grotere componenten is belangrijk om ervoor te zorgen dat alle onderdelen netjes gerangschikt op de printplaat worden geplaatst. In deze workshop worden uitsluitend through-hole-componenten gebruikt, die voorzien zijn van lange pootjes die door de printplaat heen gestoken worden. SMD solderen is een andere vaardigheid, eentje waarvoor ik binnenkort een andere workshop ga ontwikkelen. Nadat de through-hole verbindingen zijn gesoldeerd, worden de pootjes met een zijkniptang op de juiste lengte afgeknipt, zodat ze vlak boven de printplaat eindigen.
Na het solderen en afknippen van de pootjes is het cruciaal om het resultaat goed te controleren. Zijn alle verbindingen correct gesoldeerd? Zijn de soldeerverbindingen goed uitgevloeid? Na een visuele inspectie wordt een multimeter gebruikt om te controleren of er geen ongewenste kortsluitingen zijn ontstaan. Door de multimeter op de functie voor continuïteitstesten (ook wel “doorfluiten”) te zetten, kunnen zelfs kleine, nauwelijks zichtbare kortsluitingen opgespoord worden. Indien nodig kan er ‘rework’ plaatsvinden. Zodra alle verbindingen zijn geïnspecteerd en getest, is het tijd om de voeding aan te sluiten en te zien of alle inspanningen hebben geleid tot een werkende printplaat. Dit is altijd het leukste moment van de workshop. Na geconcentreerd te hebben gewerkt, wordt het resultaat zichtbaar (en hoorbaar). Metalen objecten, zoals muntjes en ijzeren linealen, worden gebruikt om te testen of de metaaldetector werkt. Zelfs de stroomdraden in de muur worden gedetecteerd en blijven niet langer verborgen.
Het voorbereiden van dit soort workshops is ontzettend leuk om te doen. Het inschatten waar deelnemers hindernissen zullen tegenkomen en hiervoor alvast strategieën bedenken geeft veel voldoening. Kits om te leren solderen zijn er in grote verscheidenheid. Populair zijn de ‘digitale klok’, ‘elektronische dobbelsteen’, ‘knipperhart’, ‘snuitkever’ en het ‘knipperlicht’. Goede voorbereiding bij dit soort workshops is meer dan het halve werk. De juiste materialen, gereedschap, onderdelen en helder plan om gedoseerd de nieuwe soldeervaardigheid over te brengen. Solderen is een vaardigheid die je alleen kunt leren door het daadwerkelijk te doen. Met geduld, voorbeelden, enthousiasme en ervaring lukt het iedere keer weer om deelnemers nieuwe vaardigheden bij te brengen. Ze gaan trots naar huis met een zelfgemaakt, werkend project, klaar om thuis te demonstreren!
